Adli Yardım Nedir?

Yargılama giderlerinin yüksekliği ve yoksul kişilerin bir davanın gerektirdiği mali yükleri karşılayamayacak olması durumunda adliyeye başvuran kişilerin bu giderlerden muaf tutulmasına adli yardım denir. Adli yardım sadece davalarda değil, icra takiplerinde ve geçici hukuki koruma taleplerinde de mümkündür. 

Adli yardım müessesesinde esas amaç vatandaşların hak arama özgürlüklerinin önündeki engelleri ortadan kaldırmak ve insanların adalete ulaşımını kolaylaştırmaktır. Aksi halde kendisinin veya ailesinin geçimini zor sağlayan insanlar dava açmak için gerekli resim, harç ve masrafları ödeme endişesiyle haklarını aramaktan vazgeçeceklerdir. Adli yardım imkanıyla, ekonomik olarak iyi durumda olmayan kimseler de avukatlık ücretlerini ve diğer yargılama giderlerini karşılama şansını yakalayacaktır. 

Kanuni Düzenleme

Adli yardım müessesesi, adil yargılanma hakkının güvencesi olup, hak arama özgürlüğünde eşitlik sağlamayı amaçlamaktadır. Sosyal hukuk devleti ilkesinin gereğidir. Mevzuatımızda adli yardım, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (HMK) 334-340.maddeleri arasında düzenlenmiştir. Buradaki düzenlemeye göre; “Kendisi ve ailesinin geçimini önemli ölçüde zor duruma düşürmeksizin, gereken yargılama veya takip giderlerini kısmen veya tamamen ödeme gücünden yoksun olan kimseler, iddia ve savunmalarında, geçici hukuki korunma taleplerinde ve icra takibinde, taleplerinin açıkça dayanaktan yoksun olmaması kaydıyla adli yardımdan yararlanabilirler.”

Yararlanma Şartları Nedir?

Adli yardım talebinin kabulü için yoksul ve haklı olma şartları aranır. Yoksulluk şartı her türlü delille ispat edilebilir. Fakirlik belgesi sunulması zorunluluğu yoktur. İspat açısından mahalle muhtarından ilmuhaber alınması yeterli olacaktır. Fakat mali durumun ispatı bakımından hakimde kanaat uyandırmaya elverişli her tür belge delil olarak kullanılabilir. Haklılık şartı bakımından ise, adli yardım talebinde bulunan kişinin talebinin açıkça dayanaktan yoksun olmaması yeterlidir. Adli yardım talebine ilişkin evrak, her türlü harç ve vergiden muaftır.

Kararı Kim Verecek?

Adli yardım, asıl talep veya işin karara bağlanacağı mahkemeden talep edilir. Mahkeme, taleple ilgili duruşma yapmadan karar verebilir. Sunulan belgelerden yoksulluk ve haklı olma şartlarının varlığına kanaat getirirse adli yardım talebinin kabulüne karar verir. Adli yardım hükmün kesinleşmesine kadar devam eder. Adli yardım talebinin reddine ilişkin kararlara karşı, tebliğinden itibaren bir hafta içinde kararı veren mahkemeye dilekçe vermek suretiyle itiraz edilebilir. İtiraz incelemesi neticesinde verilen karar kesindir. 

Kararın Sağladığı Menfaatler

Adli yardım kararı verildiğinde ilgili kişi yapılan tüm yargılama ve icra takibi harçlarından ve masraflarından ve gereken hallerde teminat göstermekten geçici olarak muaf tutulur. Davanın avukat ile takibi gerekiyorsa adli yardımdan yararlanan kişi için mahkemenin talebi üzerine baro tarafından görevlendirilen avukatın ücreti, yargılama gideri olarak Hazineden ödenir.

Adli yardım kararından dolayı ertelenen tüm yargılama giderleri ile devlet tarafından ödenen avanslar dava veya takip sonunda haksız çıkan kişiden tahsil olunur. Adli yardımdan yararlanan kişinin haksız çıkması halinde, uygun görülürse yargılama giderlerinin en çok bir yıl içinde aylık eşit taksitler halinde ödenmesine karar verilebilir.

Avukatlar Tarafından Verilen Adli Yardım

Yukarıda değindiğimiz adliyelerde sağlanan adli yardım hükümleri haricinde bir de Avukatlık Kanunu çerçevesinde barolar tarafından verilen ve avukatların sağladığı adli yardım vardır. Avukatlık kanunu bakımından adli yardım, avukatlık ücretlerini ve diğer yargılama giderlerini karşılama imkanı bulunmayanlara Avukatlık Kanunu’nda yazılı avukatlık hizmetlerinin sağlanmasıdır. Bu adli yardım hizmeti, baro merkezlerinde, baro yönetim kurullarınca avukatlar arasından oluşturulan adli yardım bürosu tarafından yürütülür. Ekonomik durumu iyi olmayan fakat kendisini avukatla temsil ettirmek isteyen kişiler bulundukları yerdeki baronun adli yardım bürosuna başvurarak bu hizmetten faydalanabilirler. 

Av.Alper Osman Genç – avukatalpergenc@gmail.com

Yorumlar