İŞ KAZASI GEÇİREN İŞÇİNİN YASAL HAKLARI

Kanunlarımızda ‘İş Kazası’ Tanımı

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nda iş kazası; işyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen özre uğratan olay olaraktanımlanmıştır. İş hukuku anlamında iş kazasından bahsedebilmek için öncelikle kazaya neden olan olayın dıştan ve irade dışı meydana gelmesi, kaza ile zarar ve kaza ile işverence yürütülen iş arasında uygun illiyet bağının bulunması ve sonuçta işçinin maddi bir zararının bulunması gereklidir. Ülkemizde bir genelge ile hangi hallerin iş kazası sayılıp sayılmayacağı örneklerle belirtilmiş olsa da bu örnekler sigortalı veya hak sahipleri bakımından bağlayıcı değildir. Çünkü bir olayın iş kazası sayılıp sayılamayacağı konusundason söz yargıya aittir. 

Hangi Haller İş Kazası Sayılır?

 Yukarıda verdiğimiz iş kazası tanımlarından da anlaşıldığı üzere işçi sağlığı ve iş güvenliği, büyük riskler barındıran çalışma yaşamının en temel unsurlarından biridir. Peki hangi haller iş kazası sayılır ve herhangi bir iş kazası durumunda işçinin hakları nelerdir? Şimdi bu sorunun cevabını vermeye çalışalım. Borçlar Kanunumuza göre işveren; işyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak; işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdür. Ülkemizde iş kazalarından dolayı işverenin sorumluluğu sigortalı işçinin zararını karşılayan Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK)’ya karşıdır. SGK’ya göre sigortalı işçinin işyerinde bulunduğu sırada, işveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, emziren kadın işçinin çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, işveren tarafından temin edilen bir araçla (servis) işin yapıldığı yere gidiş geliş sırasında meydana gelen ve sigortalıyı bedenen ya da ruhen engelli hâle getiren olaylar iş kazası örnekleri altında toplanmıştır. Bunlara ilave olarak işyerinde geçirilen kalp krizini, işveren tarafından tahsis edilen araçla geçirilen trafik kazasını, işverenin talimatıyla iş harici bile olsa gidilen yerde meydana gelen kazayı da iş kazası örneklerine dahil edebiliriz.  

Kaza Geçiren İşçiye SGK Yardımı

İş kazası geçiren işçilere veya sigortalı işçi hayatını kaybetmişse geride kalan yakınlarına bu kaza sonucu Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından yardım sağlanmaktadır. Bu yardımdan faydalanmanın ilk şartı sözkonusu kazanın, kurum tarafından iş kazası olarak tanımlanmasıdır. Aksi takdirde işçi veya yakınları bu yardımları almaya hak kazanamayacaktır. İş kazası sonrası hastaneye gidip rapor alan sigortalı işçiye geçici iş göremezlik ödeneği ödenir. Geçici iş göremezlik, sigortalının geçirdiği kaza nedeniyle geçici olarak çalışamama halidir. Bu ödeneğe hak kazanmak için sigortalı olmaktan başka şart aranmaz. Amaç ücret kaybını kısmen gidermektir. Buna ilaveten eğer sigortalı işçinin geçirdiği iş kazası sonrası meslekte kazanma gücünü en az yüzde 10 oranında kaybettiği Kurum Sağlık Kurulu tarafından verilen sağlık kurulu raporuyla tespit edilirse sürekli iş göremezlik geliri bağlanır. Sürekli iş göremezlik hali de kendi içinde sürekli tam iş göremezlik ve sürekli kısmi iş göremezlik hali olarak ikiye ayrılır. Sürekli tam iş göremezlikte sigortalıya aylık kazancının %70’i orannda bir gelir bağlanır. Sürekli kısmi iş göremezlik halinde ise %70 oranının iş göremezlik derecesi oranına tekabül eden miktar kadar ödeme yapılır. Şayet sigortalı işçi başka birinin sürekli bakımına muhtaç ise gelir bağlama oranı %100 olarak uygulanır. Geçirdiği iş kazası nedeniyle sigortalı işçi eğer hayatını kaybetmişse, budurumda geride kalan hak sahiplerine ölüm geliri bağlanır. Hayatını kaybeden sigortalının geride kalan yakınlarının ölüm aylığı alabilmesi için ölen sigortalının sağlığında belirli bir süre sigortalı olması veya belirli bir süre prim ödemiş olması gerekmez. Yani iş kazası sonrası ölümlerde, geride kalan hak sahiplerine aylık bağlanabilmesi için ölen sigortalının bir gün bile sigortasının olması yeterlidir. Babasını veya annesini iş kazası nedeniyle kaybeden ve ölümgeliri almakta olan kız çocuğunun evlenmesi halinde ölüm geliri kesilir fakat ölüm gelirinin iki yıllık tutarı kadar para evlenme ödeneği olarak ödenir. Ayrıcahayatını kaybeden sigortalının yakınlarına cenaze ödeneği verilir. Bu ödenek sigortalının sırasıyla eşine, yoksa çocuklarına, o da yoksa anne ve babasına, o da yoksa kardeşlerine verilir. 

Av. Alper Osman Genç – avukatalpergenc@gmail.com